​​​​​​

 معاونت بازسازی و مسکن روستایی
مقدمه:
براساس گزارش سال 2000 برنامه عمران ملل متحد UNDP، ايران يكي از سانحه‌خيزترين كشورهاي جهان محسوب مي‌شود مانند سيل، طوفان، رانش زمين و از همه مهمتر زلزله، هرساله بسياري از سكونتگاهاي ايران را به ويژه در مناطق روستايي تهديد مي‌كند.


آسيب‌پذيري ايران در برابر زلزله*

از نظر زلزله‌خيزي تقريباً در مقاطع 5 تا 7 سال يك بار شاهد وقوع زلزله با بزرگي 6 تا 7 درجه در مقياس ريشتر و گاهي بيشتر هستيم براساس مطالعات زمين‌شناختي حدود 97 درصد از شهرها و روستاهاي كشور ما در معرض خطرات ناشي از وقوع زلزله مي‌باشد.
بنابراين بنياد مسكن براي مقابله با تهديد سوانح طبيعي عمليات پيشگيري پيش از وقوع سانحه را با اجراي طرح ويژه بهسازي و نوسازي سكونتگاههاي آسيب‌پذير روستايي و همچنين بازسازي مناطق سانحه‌ديده پس از وقوع سانحه را در دستور كار خود قرار داده است.

طرح ويژه بهسازي مسكن روستايي

مقدمه:
طرح بهسازي مسكن روستايي از سال 1374 توسط بنياد مسكن انقلاب اسلامي، با هدف بهبود كيفيت مسكن و بافت روستايي و ارتقاء سطح ايمني، بهداشتي، رفاه و آسايش مسكن روستايي آغاز گرديد. اين مهم توأم با ارايه تسهيلات و زيرساخت‌ها، قابليت آن را مي‌يافت كه به ايجاد حس تعلق به مكان، حفظ تراكم جمعيت خانوار، بهبود سيماي بصري و چشم انداز روستا، مقاوم سازي مسكن و در نتيجه بهسازي زندگي روستايي بينجامد، هر چند با فراز و نشيب‌ها و مشكلات فراوان اداري و اجرايي روبرو بود. ليكن به منظور تسريع در روند اجراي بهسازي مسكن روستايي و نيل به اهداف اين طرح، و با عنايت به كسب تجارب ارزنده و شناسايي نقاط ضعف و كمبود سال‌هاي گذشته، طرح ويژه بهسازي مسكن روستايي در سال 1384 در هيأت محترم دولت مطرح شده و به تصويب رسيد.
براساس اين طرح نسبت به مقاوم سازي واحدهاي مسكوني كم دوام و بي دوام در روستاهاي كل كشور اقدام و سالانه 200 هزار واحد مسكوني روستايي ساخته مي‌شود و در طي دو برنامه پنج ساله دولت تعداد دو ميليون واحد مسكوني روستايي مقاوم سازي خواهد شد.

منشور اهداف طرح ويژه بهسازي مسكن روستايي
-                     ماده 1: احداث مسكن مقاوم و بادوام روستايي
-                     ماده 2: تلاش در حفظ هويت معماري بومي‌مسكن روستايي
-                     ماده 3: تأمين جنبه زيباشناسانه سيماي روستا
-                     ماده 4: تأمين مسكن متناسب با نياز روستايي
-                     ماده 5: احداث مسكن سبز روستايي
-                     ماده 6: تغيير فضاي روستايي از محيطي غيربهداشتي، آسيب پذير و رو به زوال به فضاي سرزنده، شاداب و جاذب و زيبا به لحاظ جلوگيري از مهاجرت
-                     ماده 7: تطبيق كالبد مسكن روستايي با زندگي امروزي (احداث مسكن روستايي مطابق زندگي امروزي)
-                     ماده 8: گذر از نگرش (تأمين سرپناه براي روستايي) به (تأمين مسكن براي روستايي)
-                     ماده 9: ارتقاء توسعه سكونتگاههاي روستايي و تلاش در نزديكي سطح بهره مندي از رفاهيات شهرها و روستاها
-                     ماده 10: تلاش در بهينه سازي مصرف انرژي در مسكن روستايي
-                     ماده 11: افزايش قابليت و سرعت اجراي طرح‌هاي كالبدي و عمراني روستاها
-                     ماده 12: تأمين بهداشت محيط روستايي با توليد مسكن روستايي بهداشتي (ارتقاء سطح بهداشت در سكونتگاههاي روستايي)
-                     ماده 13: تلاش در به حداقل رساندن آثار مخرب تقليد كوركورانه از ظواهر شهري نامناسب در توليد مسكن روستايي
-                     ماده 14: ايجاد تحرك در چرخه توليد مسكن روستايي
-                     ماده 15: ترويج الگوهاي منتخب و برجسته معماري روستايي به لحاظ فرم و جنبه‌هاي زيباشناختي سيماي روستا
-                     ماده 16: ترويج فرهنگ بيمه و ايجاد زمينه‌هاي لازم جهت تحت پوشش قرار دادن واحدهاي احداثي مسكن روستايي

انتخاب و بكارگيري مشاوران جهت مطالعه و طراحي الگوهاي مسكن روستايي

به منظور حفظ هويت معماري روستاهاي كشور و همچنين توجه به نيازهاي متأثر از شرايط روز، تعداد 30 مشاور جهت تهيه الگوهاي معماري روستايي استان با توجه به موقعيت و شرايط جغرافيايي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و... فعاليت مي‌نمايند. مشاورين پس از انجام مطالعات كتابخانه اي و برداشت‌هاي ميداني، احكام و ضوابط طراحي الگوهاي همساز با اقليم، معيشت، فرهنگ و... را در مناطق روستايي استان‌ها تهيه مي‌نمايند.
طرح نظام فني روستايي
با توجه به لزوم ساخت واحدهاي مسكوني مقاوم و امن در مقابل خطرات حوادث طبيعي ضرورت تشكيل يك نظام كنترلي در ساخت و سازهاي روستايي براي دستيابي به مسكن روستايي مقاوم و نيز اهميت مسكن روستايي در رشد و توسعه پايدار كشور، موضوع ساخت و ساز اصولي با نظارت مناسب نبايد ناديده گرفته شود.
طرح نظام فني روستايي تشكيلاتي است كه براي دستيابي به اين امر مهم شكل گرفته و از سال 1382 در تمامي‌استان‌هاي كشور راه اندازي و كليه نقاط روستايي را تحت پوشش قرار داده است.

اهداف طرح نظام فني روستايي
-                     ترويج اصول فني ساختمان سازي و رشد آگاهي عمومي‌
-                     هدايت بافت فيزيكي روستاها و بهسازي محيط زيست و سكونتگاههاي روستايي براساس طرح‌هاي هادي روستايي
-                     بالا بردن كيفيت ساخت و سازهاي روستايي
-                     استفاده صحيح از مصالح مقاوم و استاندارد
-                     شناسايي، بكارگيري و ساماندهي نيروهاي انساني بومي‌مستعد در فن ساختمان سازي روستايي
-                     بالا بردن سطح دانش فني و اجرايي ناظرين با آموزش علمي‌و عملي مستمر آنان

مطالعات و تحقيقات
به منظور ارتقاء دانش فني و كاربردي و تهيه و تدوين اطلاعات پايه و مباني نظري در زيربخش‌هاي بازسازي و مسكن روستايي، مطالعات و تحقيقات و آموزش و ترويج، دو ركن اساسي فعاليت‌هاي اين بخش مي‌باشد كه با هدف‌هاي زير در دست پيگيري است:
-                     دستيابي به برترين تكنيك‌ها و روش‌هاي بازسازي و ساخت مسكن روستايي در جهت ايجاد ايمني و آسايش براي روستاييان
-                     تشكيل و بهنگام سازي متمركزترين سامانه اطلاعاتي مطالعات و تحقيقات بازسازي و مسكن روستايي
-                     تشكيل سامانه جامع اطلاعات و آمار با بهره گيري از قابليت‌هاي فن آوري اطلاعات و ارتباطات (ICT) و سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي (GIS)

مأموريت
-                     برنامه ريزي، هدايت و نظارت بر فعاليت‌هاي مطالعاتي و تحقيقاتي حوزه بازسازي و مسكن روستايي
-                     برنامه ريزي، هدايت و نظارت بر فعاليت‌هاي آموزشي و ترويجي در زمينه ساخت مسكن مقاوم براي مردم و دست اندركاران ساخت
-                     تلاش در جهت دستيابي به الگوهاي مختلف و برتر طراحي و ساخت مسكن مطلوب
-                     تعامل كارآمد، نهادينه و پويا با دانشگاهها، مراكز علمي‌– پژوهشي، نهادهاي صنفي، دستگاههاي اجرايي و عوامل ذيربط بازسازي و مسكن روستايي
-                     برگزاري همايش‌هاي تخصصي منطقه اي، ملي و بين المللي در حوزه بازسازي و مسكن روستايي در جهت مشاركت علمي‌با متخصصان داخلي و خارجي
-                     اهتمام به انتشار تاليفات، ترجمه‌ها و نتايج حاصل از پروژه‌هاي تحقيقاتي صورت گرفته در حوزه
-                     راه اندازي نظام پيشنهادها در جهت تعامل هر چه بيشتر با مراكز استان‌ها
-                    ارايه راهكارهاي افزايش مشاركت عمومي‌در فعاليت‌هاي بازسازي و مسكن روستايي

عملكرد طرح ويژه بهسازي
بنياد مسكن براساس برنامه ريزي طرح ويژه بهسازي مسكن روستايي از سال 1384 تاكنون تعداد 800 هزار واحد مسكوني روستايي تحت پوشش اين طرح قرار داده است به طوري كه در اين مدت برنامه سال‌هاي 1384 و 1385 و 1386 صد درصد محقق گرديده و برنامه سال 1387 با 75 درصد پيشرفت در حال پيگيري است.
 
بازسازي مناطق آسيب‌ديده از سوانح طبيعی
بنياد مسكن به منظور احياء و توسعه مناطق آسيب‌ديده از سوانح طبيعي با بهره جويي از توانايي‌هاي ملي و منطقه اي در يك برنامه فشرده اقدام به بازسازي واحدهاي مسكوني آسيب‌ديده مي‌نمايد.

برنامه ريزي براساس بازسازي مشاركتي

نقش مردم:
مديريت ساخت، نظارت و پيگيري، مشاركت در تهيه طرح و تصميم گيري‌ها و انتخاب

نقش دولت و مديريت بازسازي:
ارايه وام بلاعوض و جبراني، هدايت‌هاي فني، تهيه طرح‌هاي لازم، انجام پشتيباني‌هاي لازم در زمينه تأمين منابع، حمايت از قشر آسيب پذير.